وب سرور چیست؟
آنلاین شدن یک سایت و دسترسی کاربران به محتوایش با اثرگذاری یک مجموعه درهم‌تنیده انجام می‌شود. این مجموعه از اجزای فیزیکی و غیرفیزیکی مختلفی تشکیل شده است. وب سرور یکی از پایه‌های مهم راه‌اندازی سایت به شمار می‌آید.
در این مقاله برای سؤال «وب سرور چیست؟» پاسخ ساده‌ای ارائه کرده‌ایم. همچنین به نحوه عملکرد، ویژگی‌ها و انواع سرور وب را نیز بررسی خواهیم کرد. در نوشته زیر همراهتان هستیم تا یکی از مفاهیم پایه در دنیای وب را به‌طورکامل درک کنید.
آشنایی با وب سرور به زبان ساده؛ ابزاری برای برقراری ارتباط بین کاربر و سایت
مفهوم وب سرور (Web Server) در نگاه اول شاید پیچیده به نظر برسد. اگر بخواهیم به زبان ساده توضیح بدهیم، وب سرور را می‌توان به یک کامپیوتر تشبیه کرد. این کامپیوتر وظیفه نگهداری، پردازش و همچنین ارسال فایل به مرورگرهای وب را بر عهده دارد. اگر این تشبیه را کنار بگذاریم، وب سرور را می‌توان یک نرم‌افزار کامپیوتری بر بستر سخت‌افزاری در نظر گرفت.
نرم‌افزار سرور وب وظیفه پاسخ به درخواست‌های (Request) کاربران وب را انجام می‌دهد. پاسخگویی به ریکوئست‌ها که از طریق شبکه جهانی وب (World Wide Web) ارسال می‌شوند با پروتکل HTTP (Hypertext Transfer Protocol) صورت می‌گیرد. وب سرورها طی این فرایند، صفحه درخواست‌شده را بارگذاری و سپس برای مرورگر کاربر ارسال می‌کنند.
پردازش فایل‌ها، ایمیل‌ها یا ذخیره‌سازی اطلاعات توسط وب سرور با استفاده از پروتکل‌های SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) یا FTP (File Transfer Protocol) نیز انجام می‌شود. برای آنکه بدانید وب سرور دقیقاً چه چیزی است باید درباره اجزایش نیز صحبت کنیم. بخش سخت‌افزاری وب سرور با اتصال به اینترنت، تبادل اطلاعات یا فایل‌ها بین سایر دستگاه‌ها متصل به شبکه را فراهم می‌کند.
اطلاعات تبادل‌شده می‌تواند انواع مختلفی از داده باشد؛ فایل‌های HTML، تصاویر، فایل‌های جاوا اسکریپت یا استایلشیتهای CSS توسط وب سرورها ردوبدل می‌شوند. بخش سخت‌افزاری، وظیفه ذخیره و نگهداری نرم‌افزار وب سرور را نیز انجام می‌دهد. نرم‌افزار از اجزای مختلف مثل حداقل یک سرور HTTP تشکیل شده و نحوه دسترسی کاربران وب به فایل‌های هاست را مدیریت می‌کند. یک سرور HTTP، برنامه‌ای برای درک ریکوئست‌ها و URLها است.
عملکرد وب سرور، پاسخ به درخواست کاربر برای بارگذاری صفحات وب
نحوه عملکرد وب سرور مدل کلاینت - سرور است. در چنین ساختاری، یک برنامه با نام کلاینت (Client) از یک برنامه دیگر یعنی سرور، منابع یا خدمات را درخواست (Request) می‌کند. پردازش درخواست کلاینت توسط وب سرورها در مراحل زیر انجام می‌شود.
زمانی که یک کاربر قصد بارگذاری محتوای وب‌سایت را دارد، مرورگر از طریق اینترنت یک درخواست دسترسی ارسال می‌کند. به این درخواست یک HTTP Request گفته می‌شود. مرورگر وب با ترجمه URL صفحات وب به جستجوی آدرس IP سایت ریکوئست‌شده می‌پردازد. ترجمه URLها از طریق سیستم نام دامنه (DNS) یا با جستجو در کش مرورگر انجام می‌شود. در این فرایند، موقعیت وب سرور مربوط به هاست فایل‌های سایت پیدا می‌شود.
وب سرور ابتدا ریکوئست HTTP را دریافت می‌کند. سپس درخواست در سرور HTTP پردازش می‌شود. پس از پذیرش ریکوئست توسط Server HTTP، جستجوی فایل‌ها درون سرور برای پیداکردن دیتای مربوطه آغاز می‌شود.
در گام آخر، اطلاعات فایل‌های سایت توسط وب سرور به مرورگر فرستنده ریکوئست تحویل داده می‌شود. در نتیجه این فرایند، کاربر وب محتوای سایت را مشاهده خواهد کرد.
در صورتی که سرور HTTP قادر به پیداکردن یا پردازش فایل‌های درخواست‌شده نباشد، با یک ارور به مرورگر وب پاسخ خواهد داد. ارور 404 یکی از رایج‌ترین خطاهاست و به پیدا نشدن اطلاعات مربوط می‌شود. ارور 403 نیز حاکی از بروز مشکل در دسترسی است. همچنین اگر وب سرور نتواند پاسخ به‌موقع از یک سرور دیگر دریافت کند، ارور 504 ظاهر می‌شود.
تفاوت سرور و وب سرور؛ نمایش سایت به کاربر با نقش‌آفرینی بازیگران مختلف
آشنایی با ماهیت، اجزای تشکیل‌دهنده و نحوه عملکرد یک پاسخ جامع به سؤال «وب سرور چیست؟» محسوب می‌شود. حالا شاید این پرسش ایجاد شود که وب سرور چه تفاوتی با سرور معمولی دارد. در پاسخ باید گفت که سرور یک سخت‌افزار یا همان کامپیوتر است که همیشه به اینترنت متصل خواهد بود. وب سرور نیز نرم‌افزاری است که روی کامپیوتر سرور نصب خواهد شد. علاوه‌بر نرم‌افزار وب سرور، امکانات دیگری مثل پهنای باند، حافظه ذخیره‌سازی، سیستم‌عامل و حافظه رم نیز در سرور وجود دارد.
بخشی از این امکانات نیز به هر سایت تعلق دارد که به آن هاست گفته می‌شود. در حقیقت می‌توان با یک مثال تفاوت‌ها را روشن کرد: محیط داخلی و اثاثیه یک خانه را محتوای سایت در نظر بگیرید. این اثاثیه در یک ساختمان مسکونی قرار دارد. کل ساختمان را می‌توان به سرور و واحد مسکونی را به هاست تشبیه کرد.
کاربرد وب سرور؛ از ذخیره‌سازی اطلاعات سایت تا هاستینگ مجازی
بدون وب سرورها، اینترنت به شکل چیزی که در دوران مدرن شاهدش هستیم هیچ معنایی نخواهد داشت. نرم‌افزار وب‌سرور یک عضو حیاتی برای عملکرد صحیح شبکه وب است و مانند یک دروازه، کاربر عادی را به سایت‌ها متصل می‌کند. به‌غیراز پردازش و مدیریت ریکوئست‌های HTTP یا HTTPS، وب‌سرور کاربردهای دیگری نیز دارد. مهم‌ترین عملکردهای وب سرور را در ادامه بررسی کرده‌ایم.
کنترل پهنای باند برای تنظیم ترافیک شبکه: یکی از کاربردهای حیاتی وب سرور، حذف داون‌تایم (Downtime) ایجادشده توسط ترافیک سنگین در وب است. برای مدیریت نرخ تبادل دیتا در اینترنت و کاهش ترافیک اضافی می‌توان پهنای باند وب‌هاست‌ها را تقسیم کرد.
اسکریپت‌نویسی وب در سمت سرور: قابلیت برنامه‌نویسی وب در سمت سرور (Server-side Web Scripting) امکان طراحی صفحات پویا را برای کاربران فراهم می‌کند. این صفحات وب دینامیک را می‌توان با استفاده از زبان‌های مختلف برنامه‌نویسی مثل پایتون ایجاد کرد.
هاست مجازی: از وب سرورها می‌توان به‌عنوان هاست مجازی نیز استفاده کرد. میزبانی از اپلیکیشن‌ها، وب‌سایت‌ها، انواع داده و سرویس‌های مختلف با هاست مجازی امکان‌پذیر است.
باتوجه‌به کاربردها و ویژگی‌های پراهمیت وب سرور، نمی‌توان نقش این نرم‌افزار در عملکرد سایت را نادیده گرفت. سایت بدون وب سرور هیچ فایده‌ای برای کاربران ندارد چون در مرورگر بارگذاری نخواهد شد.
انواع وب سرور؛ آشنایی با محبوب‌ترین وب سرورها
انواع مختلفی از نرم‌افزار وب سرور وجود دارد که هرکدام با ویژگی‌هایی خاص توسط شرکت‌های مختلف عرضه می‌شوند. در بخش زیر، انواع وب سرور را معرفی کرده‌ایم.
1- وب سرور آپاچی (Apache)؛ محبوب‌ترین در میان کاربران
وب سرور آپاچی یک نرم‌افزار محبوب و اوپن سورس برای پردازش ریکوئست کلاینت است. آپاچی محبوب‌ترین گزینه بین کاربران وب است و بیشترین سهم بازار را به خود اختصاص داده است. وب سرور اپاچی با سیستم‌عامل‌های مختلف اعم از ویندوز، لینوکس و حتی Mac OS سازگاری دارد. آپاچی قدیمی‌ترین وب سرور دنیاست.
سابقه وب سرور Apache باعث شده که به انتخاب اول بسیاری از مالکان سایت‌ها، توسعه‌دهندگان و سرویس‌های هاستینگ تبدیل شود. متن‌باز بودن آپاچی، قابلیت شخصی‌سازی فوق‌العاده‌ای را برای توسعه‌دهندگان فراهم می‌کند.
2- وب سرور IIS (Internet Information Services)؛ گزینه‌ای مناسب برای ویندوز
وب سرور IIS یا Microsoft Internet Information Service با نام وب سرور ویندوز نیز شناخته می‌شود. IIS یکی از محبوب‌ترین وب سرورها در سیستم‌عامل ویندوز است. این نرم‌افزار قابلیت تطبیق‌پذیری و ثبات بالایی دارد. از وب سرور IIS برای میزبانی وب اپلیکیشن‌های ASP.NET، وب‌سایت‌‌های استاتیک و برنامه‌های ساخته‌شده با PHP استفاده می‌شود.
استفاده به‌عنوان سرور FTP برای میزبانی از سرویس‌های WCF جزو دیگر کاربردهای وب سرور مایکروسافت است. در رابطه با امنیت، ISS به‌غیراز FTP از پروتکل‌های HTTPS، HTTP، SMTp و NNTP پشتیبانی می‌کند.
3- وب سرور NGINX؛ انتخابی برای مدیریت ترافیک سنگین
وب سرور NGINX با اختلاف اندک نسبت به آپاچی، دومین گزینه محبوب بین کاربران است. نرم‌افزار NGINX یک وب سرور اوپن سورس است که به‌طور کاملاً بهینه از منابع استفاده می‌کند. با این سرور وب، امکان مدیریت حجم بالای ترافیک وجود دارد. سرویس‌های کش HTTP، پروکسی معکوس، پروکسی ایمیل و لود بالانسینگ از جمله قابلیت‌های NGINX هستند. سرعت بالا و قابلیت مدیریت کانکشن‌های متعدد موجب محبوبیت این نرم‌افزار شده است.
4- وب سرور Lighttpd؛ نرم‌افزاری با مصرف پایین منابع
وب سرور Lighttpd یکی دیگر از برنامه‌های متن‌باز است که امنیت فوق‌العاده‌ای دارد. این وب سرور برای سیستم‌هایی با منابع محدود کارایی فوق‌العاده‌ای دارد. مصرف رم و CPU وب سرور Lighttpd بسیار کم است. Lighttpd با هر دو سیستم‌عامل لینوکس و ویندوز سازگاری دارد. کاربرانی که به‌دنبال سرعت، امنیت و انعطاف‌پذیری در یک برنامه هستند، سراغ Lighttpd می‌روند.
5- وب سرور لایت اسپید؛ تجربه سریع بارگذاری صفحات برای کاربران
وب سرور لایت اسپید (Litespeed) یکی از سریع‌ترین نرم‌افزارها برای رسیدگی به ریکوئست کلاینت‌ها است. سرعت بارگذاری صفحات وب با لایت اسپید از سایر سرویس‌ها بیشتر است. سایت‌های پربازدید و فروشگاه‌های آنلاین برای ارائه تجربه کاربری بهتر از لایت اسپید استفاده می‌کنند. در کنار سرعت بالا، پایداری کم‌نظیر لایت اسپید، یک عامل مهم دیگر در محبوبیت این نرم‌افزار است.
پارسدو، ارائه‌دهنده بهترین وب سرور در سرویس‌های هاستینگ متنوع
در دنیای هاستینگ و میزبانی مفاهیم مختلفی وجود دارد که وب سرور یکی از آنهاست. در این مقاله تلاش کردیم تا ماهیت وب سرور، نحوه عملکرد و انواع مختلفش را با بیانی ساده بررسی کنیم. انتخاب بهترین سرویس هاستینگ در کنار یک وب سرور مناسب، تأثیر فوق‌العاده‌ای در عملکرد سایت دارد.
مجموعه پارسدو با 15 سال سابقه، امکان خرید و تحویل آنی انواع هاست با وب سرورهای آپاچی، nginx و لایت اسپید را فراهم کرده است. هاست دانلود با وب سرور NGINX و هاست وردپرس با وب سرور لایت اسپیت، تجربه بی‌نظیر میزبانی را به کاربران ارائه می‌کنند. برای کاربران هاست اشتراکی پارسدو نیز وب سرور معتبر آپاچی مهیا شده است.