دبیان 12 - Linux Debian 12.0 Bookworm

پس از چندین ماه توسعه،  دبیان  آخرین نسخه پایدار سیستم عامل محبوب مبتنی بر لینوکس خود را منتشر کرد. دبیان 12 با نام Bookworm نقطه عطف مهمی در نبرد با سیستم عامل های انحصاری، به ویژه ویندوز 11 است. 

بعد از حدود 2 سال توسعه، پروژه دبیان نسخه 12 پایدار جدید خود را با نام bookworm منتشر کرد. به لطف همکاری  تیم امنیتی دبیان و تیم پشتیبانی طولانی مدت دبیان، bookworm  تا 5 سال آینده پشتیبانی خواهد شد.

به دنبال قطعنامه عمومی 2022 در مورد non-free-firmware، یک منطقه آرشیو جدید را معرفی کرده که امکان جداسازی non-free-firmware از سایر بسته های غیر رایگان را فراهم می کند

اکثر بسته‌های non-free-firmware از non-free به non-free-firmware منتقل شده‌اند. این جداسازی امکان ساخت انواع image نصب رسمی را فراهم می کند.
 

دبیان 12 bookworm با چندین محیط دسکتاپ عرضه می شود.

• Gnome 43
• KDE Plasma 5.27
• LXDE 11
• LXQt 1.2.0
• MATE 1.26
• Xfce 4.18

این نسخه شامل بیش از 11089 بسته جدید از  مجموع 64,419 بسته است، در حالی که بیش از 6296 بسته به عنوان منسوخ حذف شده است. 43254 بسته هم در این نسخه به روز شد. مصرف کلی دیسک برای این نسخه 365,016,420 کیلوبایت (365 گیگابایت) است و از 1,341,564,204 خط کد تشکیل شده است.

به لطف مترجمان که صفحات انسانی را به چندین زبان از جمله چک، دانمارکی، یونانی، فنلاندی، اندونزیایی، مقدونی، نروژی (بوکمال)، روسی، صربی، سوئدی، اوکراینی، و روسی، صربی، سوئدی، اوکراینی، یونانی، فنلاندی، اندونزیایی و ویتنامی در دسترس قرار داده اند، بیش از هر زمان دیگری صفحات man ترجمه شده دارد. همه صفحات man systemd اکنون کاملا به زبان آلمانی در دسترس هستند.

Debian Med Blend یک بسته جدید را با نام shiny-server معرفی کرده  که برنامه های کاربردی وب علمی را با استفاده از R ساده می کند. 

ترکیبات تخصصی Debian 12، مانند Debian Med و Debian Astro، نیازهای جوامع علمی و نجومی را برآورده می کنند. گنجاندن بسته‌هایی  shiny-server, astap و  planetary-system-stacker  بر تعهد دبیان به حمایت از تحقیقات و اکتشافات علمی تاکید می‌کند. این ترکیب‌ها راه‌حل‌های جامعی را ارائه می‌کنند و به متخصصان، علاقه‌مندان و مشتاقان این امکان را می‌دهند تا مرزهای حوزه‌های مربوطه خود را افزایش دهند. همبسته(correlator) متن باز  openvlbiهم گنجانده شده است.

پشتیبانی از Secure Boot در ARM64 مجدد معرفی شده است؛ کاربران سخت افزار ARM64 با قابلیت UEFI می توانند با فعال بودن حالت Secure Boot بوت شوند تا از مزایای کامل این ویژگی امنیتی استفاده کنند.

Debian 12 bookworm شامل بسته‌های نرم‌افزاری متعدد به‌روز شده (بیش از 67 درصد از تمام بسته‌های نسخه قبلی) است، مانند:

• Apache 2.4.57
• BIND DNS Server 9.18
• Cryptsetup 2.6
• Dovecot MTA 2.3.19
•  Emacs 28.2
• Exim (default email server) 4.96
• GIMP 2.10.34
• GNU Compiler Collection 12.2
• GnuPG 2.2.40
• Inkscape 1.2.2
• The GNU C Library 2.36
• lighthttpd 1.4.69
• LibreOffice 7.4
• Linux kernel 6.1 series
• LLVM/Clang toolchain 13.0.1, 14.0 (default), and 15.0.6
• MariaDB 10.11
• Nginx 1.22
• OpenJDK 17
• OpenLDAP 2.5.13
• OpenSSH 9.2p1
• Perl 5.36
• PHP 8.2
• Postfix MTA 3.7
• PostgreSQL 15
• Python 3, 3.11.2
• Rustc 1.63
• Samba 4.17
• systemd 252
• Vim 9.0

دبیان با این مجموعه گسترده از بسته ها و پشتیبانی از معماری گسترده سنتی خود، بار دیگر به هدف خود که سیستم عامل جهانی بودن است وفادار مانده است و برای استفاده در بسیاری از موارد مختلف مناسب است از سیستم های دسکتاپ گرفته تا نت بوک، از سرورهای توسعه تا سیستم های کلاستر و برای پایگاه داده، وب و سرورهای ذخیره سازی. در عین حال، نصب خودکار و آزمایش‌های ارتقا برای همه بسته‌های بایگانی دبیان تضمین می‌کند که bookworm انتظارات بالایی را که کاربران از انتشار پایدار دبیان دارند خواهد کرد.

پشتیبانی دبیان 12 از طیف وسیعی از معماری ها، آن را از سایر سیستم عامل ها متمایز می کند. با پشتیبانی رسمی از نه معماری، از جمله PC (i386 و amd64)، ARM، MIPS، PowerPC و IBM System z، Debian 12 واقعا به شهرت خود به عنوان سیستم عامل جهانی عمل می کند.

• 32-bit PC (i386) and 64-bit PC (amd64)
• 64-bit ARM (arm64)
• ARM EABI (armel)
• ARMv7 (EABI hard-float ABI, armhf)
•  little-endian MIPS (mipsel)
• 64-bit little-endian MIPS (mips64el)
• 64-bit little-endian PowerPC (ppc64el)
•  IBM System z (s390x)

کامپیوتر 32 بیتی (i386) دیگر هیچ پردازنده i586 را پوشش نمی دهد. حداقل پردازنده مورد نیاز جدید i686 است. اگر دستگاه شما با این نیاز سازگار نیست، توصیه می شود که تا پایان چرخه پشتیبانی آن با bullseye بمانید.

تیم Debian Cloud کرم کتاب را برای چندین سرویس محاسبات ابری منتشر می کند:

• Amazon EC2 (amd64 and arm64)
• Microsoft Azure (amd64)
• OpenStack (generic) (amd64, arm64, ppc64el)
• GenericCloud (arm64, amd64)
• NoCloud (amd64, arm64, ppc64el)

ایمیج genericcloud باید بتواند در هر محیط مجازی اجرا شود و همچنین یک ایمیج  nocloud وجود دارد که برای آزمایش فرآیند ساخت مفید است.

بسته های GRUB به طور پیش فرض دیگر os-prober را برای سایر سیستم عامل ها اجرا نمی کنند.
برای مدت طولانی، grub از بسته os-prober برای شناسایی سایر سیستم عاملهای نصب شده بر روی کامپیوتر استفاده می‌کرد تا بتواند آنها را به منوی بوت اضافه کند. که می تواند در موارد خاصی مشکل ساز باشد (مثلا در جایی که ماشین های مجازی مهمان(guest) در حال اجرا هستند)، بنابراین اکنون در آخرین نسخه بالادستی به طور پیش فرض غیرفعال شده است.

بین نسخه‌ها، کمیته فنی تصمیم گرفت که Debian bookworm فقط از merged-usr root filesystem layout پشتیبانی کند و پشتیبانی از non-merged-usr layout را کنار بگذارد. برای سیستم‌هایی که به‌عنوان buster یا bullseye نصب می‌شوند، هیچ تغییری در فایل سیستم ایجاد نخواهد شد. با این حال، سیستم‌هایی که از طرح‌بندی قدیمی‌تر استفاده می‌کنند، در طول ارتقا تبدیل خواهند شد.

اگر به سادگی می‌خواهید bookworm دبیان 12 را بدون نصب آن امتحان کنید، می‌توانید از یکی از لایو ایمیج‌های موجود استفاده کنید که سیستم عامل کامل را در حالت فقط خواندنی از طریق حافظه کامیپوتر لود و اجرا می‌کند.

این live image‌ ها برای معماری‌های amd64 و i386 ارائه شده‌اند و برای DVD، USB sticks و ستاپ نت‌بوت در دسترس هستند. کاربر می‌تواند از میان محیط‌های دسکتاپ GNOME،  KDE Plasma، LXDE، LXQt، MATE و Xfce برای امتحان انتخاب کند. Debian Live bookworm دارای یک لایو ایمیج استاندارد است، بنابراین می‌توان یک سیستم پایه دبیان را بدون هیچ یک از رابط‌های کاربری گرافیکی هم امتحان کرد.

اگر از سیستم عامل لذت می برید، می توانید از live image روی هارد دیسک کامپیوتر خود نصب کنید. لایو ایمیج شامل نصب کننده مستقل Calamares و همچنین نصب کننده استاندارد Debian است. 
برای نصب مستقیم Debian 12 bookworm بر روی دستگاه کامپیوتر، می‌توانید انواع رسانه‌های نصب مانند Blu-ray Disc ، DVD، CD، USB را انتخاب و یا طریق اتصال شبکه اقدام کنید.

اکنون دبیان را می توان به 78 زبان نصب کرد که اکثر آنها در هر دو رابط کاربری متنی و گرافیکی در دسترس هستند.

ویژگی‌های جدید Debian 12

کرنل لینوکس 6.1 در قلب دبیان 12 قرار دارد.درست است که این آخرین نسخه کرنل  نیست (الان نسخه 6.3 هم وجود دارد) اما کرنل 6.1 یک نسخه پشتیبانی طولانی مدت (LTS) است و تا سال 2027 پشتیبانی شده است. استفاده از آن در دبیان کاملا منطقی است.

دبیان 12 شامل LibreOffice 7.4.5.1، Evolution 3.46.4-2، Transmission 3.0 و Mozilla Firefox ESR است. ابزارها و به روز رسانی های قابل توجه بسته توسعه موجود عبارتند از Nginx1.22 Emacs 28.2، PHP 8.2، systemd 252، Python 3.11.2، Perl 5.36 و Vim 9.0.

ISO استاندارد دبیان 12 از گنوم 43 به عنوان محیط دسکتاپ پیش فرض خود استفاده می کند (اگر از این Pipewire و WirePlumber نیز استفاده شود). سایر محیط‌های دسک‌تاپ به‌روزرسانی شده، از جمله KDE Plasma 5.27، LXDE 11، LXQt 1.2.0، MATE 1.26 و Xfce 4.18 در دسترس هستند.

اثر هنری جدید Emerald که ما در سراسر سیستم عامل از جمله در صفحه راه‌اندازی، نصب‌کننده، والپیپر دسکتاپ و اسناد استفاده کردیم. Debian 12 از نظر موضوعی از Adwaita استفاده می کند که از زمان انتشار Debian 11 اصلاحات قابل توجهی را پشت سر گذاشته است که احتمالاً ارتقا دهندگان از آن استقبال خواهند کرد.

• بوت لودر GRUB دیگر به طور پیش فرض os-prober را اجرا نمی کند
• پیاده سازی malloc جدید
• syslog daemon دیگر به طور پیش فرض نصب نمی شود
• به روز رسانی فونت های بزرگ، از جمله فونت های گوگل

به طور خلاصه، دبیان 12 ارتقای بزرگی برای این توزیع نمادین لینوکس است. به روز رسانی های دسکتاپ ویژگی های جدیدی را به ارمغان می آورد، پشتیبانی سخت افزاری به لطف گنجاندن هسته لینوکس جدیدتر و دسترسی آسان تر به درایورهای non-free بهبود می یابد و توسعه دهندگان به ده ها هزار بسته به روز شده دسترسی پیدا می کنند.